Osoba, której podaje się posiłek sporządzony z grzybów powinna rozsądnie ocenić sytuację i na jej podstawie powstrzymać się od jego spożycia, szczególnie gdy nie posiada żadnej wiedzy na ich temat, jak również nigdy grzybów nie zbierała. Fakty zatrucia po spożyciu grzybów są powszechnie znane, choćby z informacji medialnych. Obiektywne wątpliwości co do ich jadalności mają istotne znaczenie dla oceny zachowania jako działania „na własne ryzyko”.
Tragiczne skutki zatrucia muchomorem sromotnikowym
Powód wraz ze swoją dziewczyną spożyli posiłek przygotowany przez ojca dziewczyny (pozwanego w niniejszej sprawie). Powód pomagał pozwanemu obierać grzyby. Nie znał się na nich. Wątpliwości co do tego, czy grzyby są jadalne zgłosiła żona pozwanego. Sugerowała, aby grzybów nie jeść. Żona pozwanego sprawdziła wygląd zebranych grzybów ze zdjęciami grzybów jadalnych (gąsek) i muchomorów sromotnikowych. Powód był przy tym obecny.
Grzyby zjadł powód, pozwany oraz jego córka. Żona pozwanego grzybów tych ostatecznie nie zjadła. Posiłek dla powoda przygotowałą córka pozwanego i mu go przyniosła. Powód zjadł grzyby z tej przyczyny, że zjadła je również córka pozwanego (dziewczyna powoda).
U powoda stwierdzono ciężkie zatrucie i konieczność transplantacji wątroby.
Córka pozwanego i dziewczyna powoda – niestety – zmarła.
Pozwany w zwiazku z zatuciem był hospitalizowany.
Co zarzucono pozwanemu?
Powód podniósł, że pozwany, wbrew ostrzeżeniom swojej żony, podał powodowi danie z grzybów i nie kierował się przy tym zdrowym rozsądkiem. Powinien natomiast odmówić poczęstowania go grzybami, co by przemawiało za dochowaniem przez pozwanego należytej staranności.
Powód zażądał 70.000 zł zadośćuczynienia oraz 4.486,36 zł odszkodowania.
Bezprawność i wina
Bezprawność jest przesłanką konieczną do ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej na gruncie prawa cywilnego. Bez bezprawności zachowania nie ma mowy o odszkodowaniu. Bezprawność zachowania musi wykazać powód.
Podobnie jest z winą. Również i ona jest przesłanką konieczną odpowiedzialności odszkodowawczej. Również i winę wykazać musi powód.
Bezprawność pojmowana jest jako stosowanie się do ogólnego, normatywnego zakazu niewyrządzania innym osobom szkody, niemniej nie może być utożsamiana z odpowiedzialnością absolutną, oderwaną od okoliczności sprawy i oceny zachowania poszkodowanego.
W relacjach międzyludzkich powinna obowiązywać zasada zaufania, przy czym zasada ta również doznaje ograniczeń, wynikających ze zdrowego rozsądku i konieczności unikania niepotrzebnego ryzyka.
Za bezprawne uznaje się zachowanie zakazane nie tylko na podstawie norm prawnych (przepisy prawa). Jest nim również zachowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub dobrymi obyczajami. Zasady wspólżycia społecznego lub dobre obyczaje są normami moralnymi, powszechnie akceptowanymi w całym społeczeństwie lub grupie społecznej. Normy te zakazują lub zakazują określonego zachowania, mimo iż nie jest ono nakazane lub zakazane normą prawną.
Bezprawność wyłącza m.in. zgoda poszkodowanego oraz działanie na własne ryzyko.
Wina nie została zdefiniowana w kodeksie cywilnym. Powszechnie przyjmuje się, że przejawia ona dwa elementy: (a) obiektywny i (b) subiektywny.
Obiektywny element winy wyraża się w uznaniu za zawinione zachowań niezgodnych z przepisami prawa lub określonymi regułami etycznymi. Składnik subiektywny wyraża się w uznaniu za zawinione zachowań rozmyślnie wyrządzających szkodę i zachowań mogących podlegać zakwalifikowaniu jako niedbalstwo, lekkomyślność.
Działanie na własne ryzyko wyłącza bezprawność
Działanie na własne ryzyko zachodzi nie tylko wtedy, gdy poszkodowany w sposób świadomy i dobrowolny naraża się na niebezpieczeństwo, które jest mu znane. Ma ono miejsce również wtedy, gdy poszkodowany postępuje bez zachowania ostrożności, której od niego można w danej sytuacji wymagać, sprowadzając na siebie niebezpieczeństwo, którego zakresu może w pełni nie znać, ale który winien choćby częściowo przewidywać.
Co na to sąd?
Sąd Okręgowy oddalił powództwo w całości. Uznał, że powód – podejmując samodzielnie decyzję o zjedzeniu grzybów – działał na własne ryzyko i za zgodą na powszechnie znane nastepstwa swojej decyzji (ciężkie zatrucie, śmierć).
Sąd Apelacyjny oddalił apelację. Wskazał, że powód decydując się na zjedzenie nieznanych grzybów bez wątpienia podjął ryzyko wystąpienia ujemnych skutków tego zdarzenia choć winien był, postępując rozsądnie, grzybów nie jeść i skutków tych uniknąć.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, pozwany nie miał obowiązku niedopuszczenia do spożycia przez powoda i swoją córkę trujących grzybów i tym samym nie można przyjać, iż nie dochował należytej staranności w zakresie obowiązku dbania o życie i zdrowie innych osób. Powód ani nie był częstowany grzybami przez niego, ani był do ich zjedzenia nakłaniany.
Sąd Apelacyjny wskazał, że inaczej by wyglądała ocena zachowania pozwanego, gdyby nie upewniwszy się co do jadalności grzybów, zachęcał powoda do ich spożycia, czy też przymuszał go do tego. Wtedy zarzut niedbalstwa byłby uzasadniony, a zawinienie pozwanego – ewidentne.
Czego nauczyła nas ta sprawa?
Po pierwsze, dla skutecznego podniesienia w apelacji zarzutu braku wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego lub dokonania przez sąd istotnych ustaleń w sprawie sprzecznie ze zgromadzonym materiałem dowodowym konieczne jest wskazanie konkretnych przykładów. Subiektywna ocena nie jest wystarczająca.
Po drugie, każda sprawa podlega indywidualnej ocenie.
Po trzecie, określone zachowanie, podjęte w okolicznościach braku wiedzy o niegatywnych następstwach tego zachowania, może być uznane za działanie „na własne ryzyko” i wyłączyć bezprawność działania pozwanego. Każda sytuacja wymaga zachowania ostrożności. Brak wymaganej w danych okolicznościach ostrożności może być uznany za działanie wyłączające bezprawność, jako działanie „na własne ryzyko”.
Jeżeli chcesz być informowany na bieżąco o sprawach z zakresu mojej specjalizacji, polub i obserwuj moją stronę. Jestem dla Was na Facebook’u, gdzie prowadzę stronę Maciej Nowakowski Radca Prawny i Doradca Podatkowy. Jestem również autorem Bloga o Zakażeniach Szpitalnych. Blog połączony jest ze stroną na Facebook’u Zakażenia szpitalne i Błędy Medyczne. Zachęcam do czytania wpisów.
Moja Kancelaria zajmuje się prawem medycznym, prawem podatkowym i finansowym oraz dochodzeniem odszkodowań i innych świadczeń dla osób poszkodowanych w wyniku błędów medycznych oraz wypadków komunikacyjnych, w pracy, w gospodarstwach rolnych i innych. W przypadku gdybyś potrzebował pomocy prawnej lub chciał zlecić prowadzenie sprawy sądowej w przedmiocie dochodzenia roszczeń ze wskazanych wyżej tytułów, pozostaję do Twojej dyspozycji i zachęcam do kontaktu. Jestem dostępny pod adresem e-mail: nowakowski@zakazeniaszpitalne.pl oraz nowakowski@ltc-legal.pl oraz pod nr tel. 604211919.
Niniejsza informacja ma charakter ogólny i nie stanowi porady prawnej, ani opinii prawnej. Udzielenie porady prawnej lub sporządzenie opinii prawnej powinno być poprzedzone wnikliwą analizą Twojej indywidualnej sytuacji, której jestem gotowy się podjąć na Twoje zlecenie. Swoją wiedzę i doświadczenie stawiam do Waszej dyspozycji.